Psychoterapia psychodynamiczna jest niezwykle skuteczną formą niesienia pomocy, gdyż nie koncentruje się tylko na samym leczeniu wskazanych przez pacjenta objawów lecz dąży do zmiany leżących u ich podstaw procesów psychologicznych. Dzięki temu pacjent żyje z większym poczuciem wolności i możliwości. Cele psychoterapii psychodynamicznej wychodzą poza usunięcie symptomów.
Umożliwiają w zależności od cech jednostki i okoliczności: lepsze zrozumienie siebie i innych, zdolność do bardziej satysfakcjonujących związków, lepsze odnajdywanie się w sytuacjach społecznych, znajdowanie zadowolenia i radości w aktywności życiowej, zwiększenie empatii i wrażliwości na potrzeby innych, skuteczne i produktywne wykorzystanie swoich talentów, umiejętności i energii, pogodzenie z bolesnymi doświadczeniami z przeszłości, odpowiednie wyrażenie swoich emocji, reagowanie na życiowe wyzwania z większą elastycznością i radością, utrzymanie zakorzenionej w rzeczywistości samooceny.
Na ową skuteczność psychoterapii psychodynamicznej składają się jej szczególne cechy, które odróżniają ją od innych szkół. Wg Jonathana Shedlera należą do nich:
1. Zorientowanie na afekt i wyrażenie emocji (wgląd emocjonalny obok wglądu intelektualnego) Terapia psychodynamiczna zachęca do przyjrzenia się i omówienia pełnej gamy emocji pacjenta. Terapeuta pomaga pacjentowi opisać i nazwać uczucia, również te, które pacjent nie jest w stanie początkowo rozpoznać i przyswoić (w odróżnieniu od psychoterapii poznawczej, która kładzie większy nacisk na myśli i przekonania). Uznaje się również, że wgląd intelektualny nie jest tym samym, co wgląd emocjonalny, który oddziałuje na głębokim poziomie i umożliwia dokonanie zmiany (jest to jedna z przyczyn dla, których wielu inteligentnych ludzi o psychologizującym myśleniu potrafi znaleźć przyczynę swoich trudności, jednak ich rozumienie nie pomaga w ich przezwyciężeniu).
2. Identyfikacja powtarzających się tematów i wzorców. Terapeuci psychodynamiczni pracują nad identyfikacją, badaniem i objaśnianiem tematów i wzorców powtarzających się w uczuciach i myślach pacjentów, ich obrazie siebie, związkach i doświadczeniach życiowych. W niektórych przypadkach, pacjent może być dotkliwie świadomy powtarzających się wzorców, które są destrukcyjne, jałowe i bolesne ale nie potrafi od nich uciec. W innych przypadkach pacjent, może być nieświadomy wzorców, dopóki terapeuta nie pomoże ich zidentyfikować i zrozumieć.
3. Koncentracja na związkach interpersonalnych. Terapia psychodynamiczna kładzie duży nacisk na związki i doświadczenia interpersonalne pacjentów. Zarówno adaptacyjne jak i nieadaptacyjne aspekty osobowości i obrazu siebie tworzą się w kontekście związków i przywiązania, a trudności psychologiczne często pojawiają się, kiedy niewłaściwe wzorce interpersonalne zakłócają zdolność pacjenta do zaspokojenia potrzeb emocjonalnych.
4. Badanie świata fantazji jako źródła informacji. W terapii psychodynamicznej (w odróżnieniu od innych podejść psychoterapeutycznych) pacjenci są zachęcani do swobodnego mówienia o swoich myślach. Kiedy pacjenci zaczynają mówić bez cenzury (wymaga to oczywiście upływu pewnego czasu w terapii), ich myśli wędrują po wielu obszarach życia psychicznego, obejmując pragnienia, lęki, fantazję, sny, marzenia na jawie. Ten materiał stanowi bogate źródło informacji jak dana osoba postrzega siebie i innych, interpretuje i nadaje sens doświadczeniom, odnajduje radość i sens życia.
5. Zwracanie uwagi na problematyczne, niepokojące myśli i uczucia. Ludzie umyślnie i nieumyślnie, robią bardzo dużo rzeczy, aby uniknąć tych aspektów doświadczenia, które są bolesne i niewygodne. Podczas sesji terapeutycznych psychoterapeuci psychodynamiczni nawiązują do tych istotnych obszarów i omawiają je z pacjentem.
6. Omawianie doświadczeń z przeszłości. Psychoterapia psychodynamiczna służy przyjrzeniu się doświadczeniom z przeszłości. Terapeuta poznaje wczesne przeżycia pacjenta, ich związek pomiędzy teraźniejszymi uczuciami oraz sposoby jakimi wpływają na obecne życie pacjenta po to by wyjaśnić jego aktualne trudności. Nie chodzi o skupienie się na przeszłości dla niej samej ale raczej o to w jaki sposób przeszłość może wyjaśnić obecne trudności psychologiczne.
7. Koncentacja na relacji terapeutycznej. Relacja pomiędzy pacjentem, a terapeutą jest sama w sobie ważnym związkiem interpersonalnym, który może stać się głęboko znaczący i naładowany emocjonalnie. Jeśli w czyichś związkach i sposobach interakcji z innymi występują powtarzające się motywy, zazwyczaj pojawiają się one w jakiejś formie w relacji terapeutycznej np. osoba, która jest nieufna i podejrzliwa prawdopodobnie będzie także taka w stosunku do terapeuty, osoba która obawia się braku akceptacji, będzie obawiała się odrzucenia przez terapeutę itd. Powracanie wzorców interpersonalnych w relacji terapeutycznej dostarcza wyjątkowej wiedzy na temat tworzenia relacji przez pacjenta. Korektywne doświadczenie w relacji terapeutycznej umożliwia zyskanie większej elastyczności w związkach interpersonalnych oraz zdolności do zaspokojenia potrzeb interpersonalnych.